Tuvalet Eğitimi Nedir ve Neden Önemlidir?
Tuvalet eğitimi, insan gelişiminin en önemli kilometre taşlarından biridir. Tuvalet yapma ihtiyacı bedenin en önemli yaşamsal döngülerinden biridir. Bedenin bu önemli yaşamsal döngüsüne çocuğun kendi başına hakim olmasını ve bunu yönetmesini istemek ne anlama gelir, önce bunu anlayalım. Bunu anlamak için çocukla empati kurmamız gerekir. Düşünsenize, altınıza bağlı bir bezin içine rahat rahat ve istediğiniz zaman çişinizi ve kakanızı yapabiliyorken günün birinde anne babanız size artık böyle yapmamanız gerektiğini ve bu işi tuvalet denilen bir yerde yapıp bir de sonrasında temizlenmeniz gerektiğini söylüyor. Bir anda böylesine yepyeni bir alışkanlık kazanmak çok da kolay olmasa gerek. Hele bir de anne babanız bunun neden gerekli olduğunu, bunu nasıl ve ne zaman yapmanız gerektiği konusunda iyi birer anlatıcı değillerse işlerin ne kadar zorlaşacağını tahmin edebilirsiniz.
Tuvalet eğitimi sadece vücuttaki biyolojik atıkları atmayı düzenlemek değildir. Yani sadece biyolojik bir sorun değildir. Süreci yönetme ya da yönetememe yönüyle psikolojik, pedagojik, duygusal, zihinsel ve davranışsal sebepleri ve sonuçları olan bir süreçtir. Çocukların karakter gelişimleri üzerine çok önemli etkiler bırakabilen bir dönemdir.
Tuvalet yapma bebekler için çok haz veren bir şeydir. Hatta sadece bebeklik dönemi için değil yetişkinlik dönemi için de bu böyledir. Çünkü vücutta biriken sindirim ve boşaltım artıkları zamanında dışarı atılmazsa rahatsızlık meydana getirebilir. İşte bu haz verici işlemi çocuğun hemen yapmasını engellemek, biraz ertelemesini ve bunu sadece evin belli bir bölümünde yapmasını istemek onlar için çok zor bir şeydir. Bunun için doğru zaman ve yöntemlerle çocuğa yaklaşmak gerekir.
Tuvalet Eğitimi Ne Zaman Başlamalıdır?
Genel olarak çocuklarda tuvalet eğitimi 2 yaş civarı başlamakla beraber 18-30 ay arası bu eğitim için uygun dönemdir. Fakat her çocuk için bu dönem değişkenlik gösterebilir. Çocuğun tuvalet eğitimi döneminin başladığını gösteren bazı belirtiler olmak zorundadır. Çocuğun fiziksel ve zihinsel gelişiminin tuvalet eğitimi için uygun olduğuna dikkat etmemiz gerekmektedir. Çocuk yürüyebilmeli ve bedenini dik tutabilmelidir. Kas iskelet sistemi yeterince gelişmiş olmalıdır. Kakasını ve çişini hissedebilmeli ve kontrol edebilecek düzeye gelmiş olmalıdır. Gün içinde kuru kaldığı süreç uzun olmalı ve uyandığında bezi ıslak olmamalıdır. Kendi kıyafetlerini çıkarabilmeli, pantolonunu veya eteğini hızlıca çıkarabilmelidir. İletişim becerileri belli düzeye gelmiş ve tuvaletini söyleyecek durumda olmalıdır. Yönerge ve telkinleri anlayabilmeli ve buna cevap oluşturabilmelidir. Ayrıca her çocuğun tuvalet eğitimi süreci aynı olmayabilir. Bazı çocukların eğitim süreci uzun, bazılarının kısa olabilir. Çocuğun hayatında büyük değişimlere neden olabilecek dönemler seçilmemelidir. Örneğin yeni bir kardeşin doğumu, taşınma ya da boşanma gibi dönemler bu süreci zorlaştıracağı gibi büyük yıkımlara da sebep olabilir.
Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir ve Nelere Dikkat Edilmelidir?
Çocuğun tuvaletin yapıldığı yere ilgisinin olması çok önemlidir. İlgisini arttırmak için eğitim döneminin ilk zamanlarında klozet içeren banyolar varsa evde, çocuğun bezini banyoda değiştirmek onu bu sürece hazırlayacaktır. Bazı çocukların tuvalete ilgisi daha erken dönemlerde de başlayabilir. Ama çocuğun fiziksel, zihinsel ve dil gelişimini de göz önünde bulundurarak bu süreci başlatılabilir ya da ertelenebilir. Çocuğa tuvaletle ilgili kavramlar öğretilmelidir. Kaka, çiş, ıslak, kuru, temiz, kirli gibi kavramlar öğretilmelidir. Çocukla beraber onun kararı da dikkate alınarak bir lazımlık seçilmelidir. Lazımlık evin herhangi bir kısmında değil sadece tuvalette olmalıdır. Çocuğun lazımlığa ya da klozete alışması için ilk zamanlar elbisesi ile oturmasına izin verilebilir. Kendini güvende hissetmesi için ayakları yere basmıyorsa altına bir yükselti koyulabilir. Çocuğun hayal dünyasından veya okuduğu kitaplardan bir kahraman seçilebilir. O kahramanla beraber tuvalete gidebilir. Bazen bir tuvalet arkadaşı bebek ya da pelüş oyuncak da faydalı olabilir. Oyuncak tuvalet arkadaşı için de oyuncak veya gerçek bir lazımlık alınabilir. Çocuğun tuvaletten bahsetmesini ve bunu söyleyebilmesini kolaylaştıracak konuşmalar yapılmalıdır. Çocuğun eğitimi sırasında olumlu pekiştireçler kullanılabilir. Cesaret verici güzel sözler, çikolata, şeker, yıldız ya da gülen surat sticker kullanımı süreci kolaylaştırabilir. Fakat bu ödüllendirmeler abartılmamalıdır. Son dönemlerde sosyal medyada çokça örneğini gördüğümüz ‘Emir Efe kakasını yapıyor partisi’ gibi absürt davranışlardan uzak durulmalıdır. Tuvaletten sonra el yıkama rutini geliştirilmeli, su ve tuvalet kağıdı kullanımı zaman içinde öğretilmelidir. Nasıl temizlik yapılacağına dair erkek çocuklar ve kız çocuklar bilgilendirilmelidir. Önce tuvalet kağıdı, sonra su, sonra tekrar tuvalet kağıdı kullanımı öğretilmelidir. Kız çocuklarında temizliğin önden arkaya doğru yapılması gerektiği öğretilmelidir. Çünkü arkadan öne yapılan temizliklerde idrar yolu mikrop kapabilir ve enfeksiyonlar gelişebilir.
Tuvalet Eğitiminde Yapılmaması Gerekenler Nelerdir?
Tuvalet eğitimi sabır gerektiren bir süreçtir. Hemen sonuç alınacağı beklentisi ile başlanmamalıdır. Çocuk odaklı gidilmeli ve onun tepkileri dikkate alınarak hareket edilmelidir. Asla ısrarcı ve dayatmacı olunmamalıdır. Çocuğu başka çocuklarla kıyaslamamalı, onunla dalga geçilmemelidir. Çocuk tuvaletinin geldiğini söylediğinde koşar adım, apar topar tuvalete gidilmemeli, yavaş hareket edilmelidir. Başarısız olduğu zamanlarda azarlanmamalı ve suçlanmamalıdır. Çocuk tuvalete zorla götürülmemeli ve lazımlığa zorla oturtulmamalıdır. Başarısız olunan durumlardan sonra asla bez bağlanmamalıdır. Çocuk altına yaptığı zamanlarda ya da halıyı vs. kirlettiği anlarda ‘çok pis, iğrenç, çok kötü kokuyor’ gibi kelimeler kullanılmamalıdır. Çocuğun gün içinde tuvalete çok çıkmasına engel olmak için sıvı alımı azaltılmamalıdır. Aksi takdirde başka metabolik problemlere yol açılabilir. Eğitim süresince kararlı ve tutarlı olunmalıdır. Her pes edilen durumdan sonra bir sonraki süreç çok daha zorlaşacaktır. Anne, baba ve ilgilenen diğer bireyler arasında eğitimle ilgili tutarlı bir ilişki olmalıdır.
